Rada Gminy Kocierzew Południowy, uchwałą Nr III/15/06 z dnia 28 grudnia 2006 r., ustanowiła Znaki Gminy Kocierzew Południowy, które prezentują się następująco:

Uzasadnienie do Uchwały nr III/15/06 Rady Gminy Kocierzew Południowy z dnia 28 grudnia 2006 roku w sprawie ustanowienia Znaków Gminy Kocierzew Południowy

Wymieniona w Uchwale podstawa prawna umożliwia tworzenie współczesnych znaków samorządowych: herbów, flag, chorągwi, pieczęci oraz atrybutów władzy. Podstawowymi ustawami regulującymi tworzenie własnych znaków są: Ustawa o odznakach i mundurach z 21 grudnia 1978 r.(1), wraz z późniejszymi zmianami wprowadzonymi na mocy Ustawy z 29 grudnia 1998 r. (2) o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa oraz Ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 r.(3). Wymienić również należy Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 lipca 1999 r. (4) w sprawie Komisji Heraldycznej i Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 20 stycznia 2000 r. (5) w sprawie powołania Komisji Heraldycznej.

Powyższa podstawa prawna daje jednostkom samorządu terytorialnego możliwość ustanawiania w drodze uchwały organu stanowiącego danej jednostki własnych herbów, flag, emblematów, insygniów i innych symboli. Zauważmy, że Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, w rozdziale 3, art. 18, punkt 13 oddaje w wyłączne kompetencje rady gminy (podejmowanie uchwał w sprawie herbu gminy). Ustawa z 29 grudnia 1978 r. o zmianie niektórych ustaw w art. 1, ust. 2 podaje, że “Pieczęcią urzędową gminy (…) może być również pieczęć, o której mowa w ust. 1, zawierająca pośrodku, zamiast wizerunku orła, odpowiednio herb gminy…”. Wymieniając podstawę prawną pozytywnie należy postrzegać powołanie Komisji Heraldycznej, której głównym zadaniem jest opiniowanie i przygotowywanie wzorcowych aktów prawnych w sprawach dotyczących szeroko pojętych insygniów i symboli samorządowych.

W celu uporządkowania zasad tworzenia herbów samorządowych Polskie Towarzystwo Heraldyczne podczas zorganizowanego w 1999 roku I Krakowskiego Kolokwium Heraldycznego wypracowało kilkadziesiąt wniosków i zaleceń, które należy uwzględnić przy tworzeniu nowych symboli samorządowych III Rzeczypospolitej (6). Ponadto zagadnienie poprawności heraldycznej symboliki samorządowej jest propagowane w licznych pracach i artykułach naukowych i popularnonaukowych (7).

Opierając się na wyżej wspomnianej podstawie prawnej oraz zgodnie z zaleceniami P.T.Her. uchwała wprowadza Herb Gminy Kocierzew Południowy wykonany w czterech wersjach graficznych, wzory Pieczęci Urzędowych Gminy Kocierzew Południowy z umieszczonym pośrodku herbem gminy i napisami na otoku odpowiadającymi nazwom jednostek organizacyjnych uprawnionych do ich używania, Flagę Gminy Kocierzew Południowy w trzech wersjach graficznych oraz Tablicę Samorządową Gminy Kocierzew Południowy.

Przedstawiony w załączniku nr 1 do uchwały wzór Herbu Gminy Kocierzew Południowy z użyciem srebra i złota umieszczony został na tarczy gotyckiej tzw. hiszpańskiej, w polu błękitnym pomiędzy dwiema liliami srebrnymi (białymi) postać św. Wawrzyńca w szacie srebrnej (białej), dalmatyce złotej (żółtej), z aureolą złotą (żółtą) i kratą złotą (żółtą) z lewej.

Projektodawcy herbu podjęli się ustanowienia znaku zgodnego z przesłankami historycznymi i sztuką heraldyczną. Wizerunek herbowy musi być tworzony w oparciu o zasady heraldyczne mające w Polsce kilkusetletnia tradycję. Tworząc Herb Gminy Kocierzew przeprowadzone zostały szerokie badania historyczno-heraldyczne dotyczące ziem wchodzących w terytorium gminy. Gmina Kocierzew jest obszarem administracyjnym, który nie posiada własnej tradycji heraldycznej. Żadna z miejscowości wchodzących w skład gminy nie posiadała herbu. Jest to zrozumiałe, gdyż tylko miasta tworzyły swoje herby, a żadna z miejscowości wchodzących w skład gminy nie była miastem. Zaistniała więc potrzeba stworzenia nowego wizerunku herbu. W projekcie nawiązano do symboliki identyfikowalnej dla mieszkańców gminy. Zgodnie z zaleceniami dotyczącymi tworzenia nowych wizerunków herbowych dla gmin Rzeczypospolitej (8) przeanalizowano genezę miejscowości wchodzących w skład gminy, etymologię nazwy gminy, symbolikę związaną z wezwaniem kościołów parafialnych na obszarze gminy, symbolikę związaną z założycielem miejscowości stanowiącej siedzibę gminy oraz stosunki własnościowe na terenie omawianej gminy. Rozważano również nawiązanie do charakterystycznych elementów krajobrazu, zabytków i budowli charakterystycznych dla miejscowości, pamiętając jednak, by choć jeden element herbu stanowił jego zindywidualizowanie.

W skład dzisiejszej gminy Kocierzew wchodzą sołectwa: Boczki, Gągolin Północny, Gagolin Południowy, Gagolin Zachodni, Jeziorko, Kocierzew Południowy, Kocierzew Północny, Konstantynów, Lenartów, Lipnice, Łaguszew, Osiek, Ostrowiec, Płaskocin, Różyce, Różyce-Żurawiec, Sromów, Wejsce i Wicie. Większość z wymienionych miejscowości posiada XIV wieczny rodowód.

Obszar dzisiejszej gminy przynależał do kasztelanii łowickiej zwanej Księstwem Łowickim, stanowiącej dobra ziemskie arcybiskupów gnieźnieńskich na Mazowszu. Po włączeniu dzielnicy mazowieckiej do Korony, dobra łowickie weszły w skład województwa rawskiego. Województwo dzieliło się na ziemie: rawską, sochaczewską i gostyńską. Obszar gminy wchodził w skład ziemi gostynińskiej, powiatu gąbińskiego i przetrwał w tych granicach do upadku Rzeczypospolitej. Po trzecim rozbiorze dobra arcybiskupie uległy konfiskacie na rzecz rządu pruskiego. W czasach Królestwa Polskiego weszły w skład województwa warszawskiego, obwodu gostynińskiego. W 1837 r. przeprowadzona zastała reforma administracyjna wg wzorców rosyjskich, województwa przemianowano na gubernie, następnie zaś obwody na powiaty (9). W 1849 roku dobra kocierzewskie zostały włączone do powiatu łowickiego. W wyniku reformy administracyjnej gmin ukazem carskim z 1859 r. utworzono gminę Jeziorko, od 1869 Jeziorko z siedzibą w Chąśnie. Do gminy Jeziorko przynależały m.in. wsie: Jeziorko, Wicie, Konstatntynów, Kocierzew, Różyce, Boczki, Osiek, Płaskocin oraz Lipnice, Wejsce i Łaguszew (10). Część wiosek dzisiejszej gminy Kocierzew weszło w skład gminy Kompina (Gagolin, Sromów). Kolejne zmiany administracyjne zaistniały po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Zaszły wówczas zmiany graniczne m.in. w gminie Kompina i Jeziorko. Na mocy uchwały wojewódzkiej Rady Narodowej o utworzeniu gmin w województwie łódzkim z dniem 1 stycznia 1973 r. z części tych gmin powstała gmina Kocierzew Południowy, w granicach znanych obecnie. Od 1975 r. weszła ona do województwa skierniewickiego, od 1999 r. wchodzi w skład powiatu łowickiego, województwa łódzkiego (11).

Kościelnie dobra dzisiejszej gminy przynależały do archidiecezji gnieźnieńskiej, archidiakonatu łęczyckiego. Po reformie administracyjnej prymasa Jana Łaskiego w 1521 r dobra weszły w skład archidiakonatu łowickiego, dekanatu rawskiego m.in. parafie: Łowicz, Kocierzew, Kompina, Bednary. Taki podział przetrwał do 1818 r., wówczas ziemie te weszły w skład utworzonego dekanatu łowickiego. Dwa lata później dekanat łowicki został włączony do nowoutworzonej archidiecezji warszawskiej. Od 1992 roku ziemie te weszły w skład diecezji łowickiej.

Jak wyżej wspomnieliśmy większość wiosek ma XIV-wieczny rodowód, swoje powstanie zawdzięczają przede wszystkim arcybiskupowi Jarosławowi ze Skotnik. Pierwsza wzmianka źródłowa o Kocierzewie pochodzi z 1345 r. wówczas to arcybiskup powierzył Piotrowi Adamowicowi osadzenie wsi Kocierzowice (Coczerzowicze) i Różyce (Roszdicze) na prawie średzkim i nakazał płacenie dziesięciny plebanowi kocierzewskiemu (12). Kocierzew w źródłach występuje pod nazwą: Koczerzewo (13) (1359), Choczerzewo (14), Koczierzewo (15) (1363), Koczyerzew (16) (1511-23), Kocierzewo (17) (1579). Różyce pod nazwą: Rosdzicze (18), Rodzice (19) (1359), Rozdzicze (20) (1363), Rosycze (21) (1511-23), Rozice (22) (1579). W tym samym czasie powstały kolejne wioski. W 1360 r. w miejscu dąbrowy Lutoradz (Luthoracz) lokowano wieś Płaskocin (23) (1360), w źródłach występującą pod nazwą Plaskoczyno (24) (1377), Plaskoczino (25) (1579). Również w 1360 r. lokowana została wieś Mikołajewice (Mikolayovice), zwana tak od imienia pierwszego sołtysa Mikołaja z Kompiny, późniejszy Gągolin (26). W źródłach występuje pod nazwą Gangolyno (27) (1368) Gagolyno (28) (1511-23) Gagolino (29) (1579). Mieszkańcy tej wioski wśród wielu powinności mieli za zadanie opiekę (i ewentualną reperację) nad jednym przęsłem mostu zamkowego w Łowiczu (30). W 1363 r. lokowane zostały dwie kolejne wioski na obszarze dzisiejszej gminy Kocierzew: Granica (Granycza), dzisiejsze Wejsce (31) oraz Wojciechowa Wola (Woyczechowa Volya), dzisiejsze Wicie (32). W źródłach odnajdujemy Weysce (33) (1424), Weyscze (34) (1511-23), Wescze (35) (1579) oraz Vycze (36) (1511-23). W pobliżu Wicia, od strony Błędowa rozciągało się podmokłe tereny zwane Rybne (37). W 1368 roku arcybiskup Jarosław powierzył Pawłowi osadzenie wsi w lesie “do krasznego Damba” dzisiejszy Sromów (38). W źródłach znajdujemy Schramowo (39) (1511-23), Sramowo (40) (1579). Osiek występuje w źródłach dopiero w 1388 r (41). W 1445 r. wieś została przeniesiona na prawo niemieckie przez arcybiskupa Wincentego Kota i włączona do parafii w Kocierzewie, podobnie na prawo niemieckie przeniesiona została wieś Jeziorko (42) (Gezorko, Ieszorko), wzmiankowana już wcześniej w 1359 r (43).  Pozostaje jeszcze wymienić: Konstantynów kolonię założoną w 1805 r. przez osadników niemieckich, początkowo nazywaną Ludwików, swoją nazwę uzyskała po przejęciu dóbr łowickich na własność Księcia Konstantego (44), oraz najmłodsze wioski Ostrowiec i Lenartów.

Data lokacji kilku wiosek na terenie gminy nie jest możliwa do ustalenia. Odnajdujemy ich kilka już w 1359 r. (45), w dokumencie wystawionym przez księcia mazowieckiego Siemowita III dla arcybiskupa Jarosława, potwierdzającym posiadane przez kościół gnieźnieński dobra na Mazowszu. Wszystkie dobra wymienione w tym dokumencie stanowiły największy kompleks dóbr kościelnych w I Rzeczpospolitej, wszystkie wioski należały do uposażenia stołu arcybiskupów gnieźnieńskich (46). Wśród wymienionych przeszło stu wsi położnych “in districtu Lovicensi” poza kilkoma z wyżej wymienionych odnajdujemy Lipnice (Lypnycza), Łaguszew (Lagussowo), Boczki (Boczkowicze). Ze wspomnianych wiosek Lipnice dopiero w 1511 r. zostały przeniesione na prawo niemieckie. W 1564 r. wraz z Jeziorkiem była ona dzierżawiona przez chorążego gostynińskiego Mikołaja Zochorowskiego (47). Wioski położone w południowej części gminy: Boczki, Płaskocin, Gągolin, Sromów i Łaguszew wymienione są również w dokumencie erekcji kapituły łowickiej w 1433 r (48). Dziesięciny i opłaty z tych wiosek, wcześniej pozyskiwane przez kościół łowicki miały stanowić część dochodu dla kaznodziejów powołanych przy kapitule.

W trakcie prac przeanalizowano również etymologię nazwy gminy. Stanisław Rospond wywodzi nazwę Kocierzew od przezwiska Kocierz, Kocior – “kocur” (49), zaś wyróżnik “Południowy” uzasadnia istnieniem innego Kocierzewa koło Radomia (sic?) (50). Podobnie Urszula Wójcik wywodzi etymologię nazwy gminy od nazwy osobowej Kocierz z sufiksem -ewo, -ow(o), od kocura. Zaś dla odróżnienia wprowadzono człony od apelatywów północ, południe, kościół (51). Z uwagi na lokalizację siedziby gminy nosi ona nazwę Kocierzew Południowy.

Ważnym czynnikiem w badaniach była analiza przynależności parafialnej. Wioski z obszaru gminy przynależą do trzech parafii. Najstarszą, zarazem obejmująca swoim zasięgiem większą część gminy jest już wspomniana parafia w Kocierzewie. W dokumencie z 1345 r. lokacji wsi Kocierzew i Różyce na prawie niemieckim wzmiankowany zostaje pleban kocierzewski. Nie znany jest dokument założenia parafii, przypuszczalnie powstała ona w XIII wieku. Pierwszym znanym proboszczem kocierzewskim był Michał z Lublina, dworzanin królewicza prymasa Fryderyka Jagiellończyka (52). Pierwszy kościół był zapewne drewniany, nosił wezwanie św. Wawrzyńca i znajdował się pod kolaturą arcybiskupią. W 1530 r. prymas Jan Łaski oddał parafię kocierzewską pod opiekę duszpasterską kolegium wikariuszy przy Kolegiacie Łowickiej (53). Kolegium wikariuszy wieczystych powołał w 1467 r., za zgodą kapituły łowickiej, arcybiskup gnieźnieński Jan Gruszczyński (54). Składało się ono z wiceprepozyta i 12 wikariuszy. Mieli oni zastępować prałatów i kanoników kapituły łowickiej w pełnieniu obowiązków duszpasterskich. Wśród obowiązków wikariusze mieli odprawiać codzienną Mszę Świętą do Matki Bożej oraz odmawiać Oficjum N.M.P. Otrzymali też przywilej ubierania się w komże z almucjami ozdobnymi w futra oraz noszenia biretu. Odtąd parafia kocierzewska znalazła się w “rodzinie” beneficjów kolegiaty łowickiej. W praktyce proboszczem (komendarzem) zostawał jeden z kapłanów Kolegium Wikariuszy utrzymujący się z części dochodów proboszczowskich, a ich druga cześć przekazywana była na cele kolegium (55). Pierwszym znanym komendarzem kocierzewskim został Jan z Iłowa. Obecny kościół wybudowany został w latach 1871-73 wg projektu Franciszka Braumana, konsekrowany był przez biskupa Aleksandra Gintowta w 1878 r (56). Do parafii w Kocierzewie przynależą wsie położone dookoła stolicy gminy: Jeziorko, Kocierzew, Konstantynów, Lenartów, Lipnice, Osiek, Różyce, Wejsce i Wicie – zajmują one znaczącą część obszaru obecnej gminy.

Drugą z parafii jest obejmująca południową część gminy parafia w Kompinie. Wieś została lokowana na prawie średzkim w 1345 r (57). Parafia zaś została utworzona w 1445 r. staraniem arcybiskupa Wincentego Kota z Dębna (58). Powstała ona w wyniku wyłączenia z łowickiej parafii kolegiackiej Najświętszej Marii Panny kilku wsi, z których ludność z uwagi na znaczną odległość i częste wylewy Bzury nie mogła uczestniczyć w nabożeństwach w kościele łowickim. Kościół pod wezwaniem św. Wojciecha i św. Barbary znajdował się pod kolaturą arcybiskupią. Pierwszym znanym proboszczem był Feliks z Popowa (59). Najstarszy drewniany kościół z fundacji arcybiskupa Kota przetrwał do końca XIX w., spłonął w 1899 r. Obecną świątynię wzniesiono w latach 1897-1900 wg projektu Konstantego Wojciechowskiego (60). Wioski wchodzące w skład parafii a przynależące do obecnej gminy Kocierzew to: Gągolin, Ostrowiec, Sromów i część Płaskocina (61) – zajmują one południową część gminy.

Parafią o najmłodszym rodowodzie jest parafia w Boczkach. Została ona erygowana w 1976 r. przez prymasa Stefana Wyszyńskiego. Nowoczesny kościół został zbudowany w latach 1985-87 wg projektu Aleksandra Dworczyka. Nosi on wezwanie św. Rocha. Do parafii przynależą wioski z terenu gminy: Boczki, Łaguszew i część Płaskocina – obejmuje ona południowo-zachodnią część gminy Kocierzew. Już wcześniej w Boczkach w 1761 r. arcybiskup Władysław Łubieński ufundował drewnianą kaplicę św. Rocha, powstałą staraniem kapituły łowickiej, jako filialna świątynia dla kolegiaty łowickiej. Raz w tygodniu, szczególnie gdy roztopy i wylewy wiosenne uniemożliwiały księżakom przedostanie się do miasta, przybywał do kaplicy wikariusz kolegiaty by odprawić Mszę Św. (62). Obecnie w zabytkowej kaplicy nie odbywają się nabożeństwa.

Kolejnym z analizowanych czynników były inne własności poza dobrami arcybiskupimi, występujące na obszarze gminy oraz inne charakterystyczne elementy gminy. Jednym z nielicznych majątków prywatnych jest Osiek z XVIII wiecznym dworem. Modrzewiowy dwór pobudowany został w 1782 r. przez rodzinę Bacciarellich. W 1768 r. folwark Osiek został wyłączony z domeny arcybiskupiej i nadany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego swemu nadwornemu malarzowi Marcellemu Bacciarellemu herbu Bacciarelli (63) na prawach dzierżawy. Ostatecznie posiadłość została przejęta w 1775 r. po uzyskaniu zgody władz kościelnych na wyłączenie z dóbr arcybiskupich (64). Po śmierci malarza w Osieku mieszkali kolejni z rodu, rozwijali rodzinne dobra, Aleksander dzierżawił majątki w Boczkach i Różycach, był m.in. założycielem Towarzystwa Rolniczego po wybuchu powstania 1863 r. był delegatem Rządu Narodowego na okręg łowicki (65). W ramach restrykcji popowstaniowych rodzina Bacciarellich utraciła majątek (szykany doprowadziły do jego sprzedaży) i przeniosła się do Warszawy. Obecnie dwór ponownie stanowi własność rodzinną Bacciarellich.

Z Boczkami związana jest postać innego malarza Józefa Chełmońskiego herbu Prawdzic. Ojciec malarza Józef Adam dzierżawił majątek Boczki, wcześniej rodzina związana była z dworem Radziwiłłów w Nieborowa. To w folwarku w Boczkach urodził się 7 listopada 1849 r. Józef Marian, stąd został zawieziony do Kolegiaty Łowickiej i w dniu 27 kwietnia 1850 r. spisano akt urodzenia (66). W Boczkach zamieszkiwał do wyjazdu do Warszawy, potem wielokrotnie wracał do swoich stron rodzinnych. W tutejszym parku ustawiony jest pamiątkowy głaz upamiętniający fakt urodzenia się malarza, sama miejscowość zaś przemianowana została na Boczki Chełmońskie.

Innym interesującym obiektem na obszarze gminy są ruiny prywatnej kaplicy w Różycach. W XIX wieku młynarz z Różyc Tomasz Wróbel rozpoczął budowę prywatnego kościoła. Mimo sprzeciwu ze strony proboszcza kocierzewskiego, zabiegał u władz carskich o wydanie zezwolenia, przymusił wręcz interwencją rządu Konsystorz do upoważnienia proboszcza Tomasza Góreckiego do położenia kamienia węgielnego pod kaplicę i pobłogosławienia miejsca. W sprawie budowy Wróbel interweniował u samego cara Mikołaja II. Po uzyskaniu zgody i poświęceniu miejsca rozpoczął budowę kaplicy, której jednak nie ukończył z uwagi na stan zdrowia i braku funduszy. Przez 140 lat mury prywatnej kaplicy stoją w Różycach.

Uwzględniając powyższe czynniki z przeprowadzonych badań historyczno-heraldycznych projektodawcy herbu przedstawili opisany powyżej projekt herbu. Przedstawia on “w polu błękitnym pomiędzy dwiema liliami srebrnymi (białymi) postać św. Wawrzyńca w szacie srebrnej (białej), dalmatyce złotej (żółtej), z aureolą złotą (żółtą) i kratą złotą (żółtą) z lewej”.

Przygotowany projekt symbolizuje zarówno własność i tradycję historyczną ziem wchodzących w skład gminy. Projektodawcy herbu zobowiązali się do stworzenia wizerunku zgodnego z miejscową tradycją, który odwoływał się będzie do kilku podstawowych faktów z historii gminy. W przedstawianym projekcie sięgnięto więc do najważniejszego czynnika historycznego tych ziem – parafii pod wezwaniem św. Wawrzyńca, sięgającej do 1 poł. XIV wieku. Kościół odgrywał niepoślednią rolę w rozwoju osadnictwa na omawianym obszarze. Prawie cały teren dzisiejszej gminy Kocierzew przynależał do tzw. Księstwa Łowickiego stanowiącego uposażenie stołu arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Znaczna też część z omawianego obszaru przynależy do parafii w Kocierzewie. Dlatego też w projekcie herbu, zgodnie z zaleceniami dotyczącymi kreowania nowych herbów dla gmin nie posiadających tradycji heraldycznych, sięgnięto do wezwania tej świątyni.

Święty Wawrzyniec (Sancta Laurentius) należał niegdyś do najbardziej popularnych świętych. Jednakże historia nie przekazała nam szczegółowych informacji o jego życiu i działalności duszpasterskiej, dlatego też jego osobę możemy poznać tylko z tradycji. Według przekazów św. Wawrzyniec miał pochodzić z Hiszpanii, nie wiemy jednak, kiedy pojawił się w Rzymie. Należał do duchowieństwa tego miasta i cieszył się zaufaniem papieża Sykstusa II. Właśnie św. Wawrzyńcowi papież powierzył administrację dóbr kościelnych oraz opiekę nad ubogimi Rzymu. Za panowania cesarza Waleriana (253 – 260) wybuchła fala prześladowań chrześcijan. Cesarz wydał edykt, na podstawie którego wszyscy sprawujący w gminach chrześcijańskich jakieś urzędy, mieli być skazywani na śmierć a mienie kościelne podlegało konfiskacie. W dniu 6 VIII 258 r. podczas sprawowania Eucharystii w katakumbach aresztowano papieża Sykstusa II. Tego samego dnia ścięto papieża i asystujących mu diakonów. Nie aresztowano początkowo św. Wawrzyńca, aby wydobyć od niego wiadomości o stanie majątku kościelnego. Diakon spodziewając się aresztowania i tortur, rozdał wszystkie pieniądze kościelne ubogim. Kiedy sędzia nakazał św. Wawrzyńcowi wydać skarby kościelne, ten zebrawszy obdarowanych ubogich powiedział, że właśnie ci ludzie są tymi poszukiwanymi skarbami. Sędzia nakazał diakona siec biczami, a następnie rozłożyć go na kracie i tak przypalać ciało, aż męczony odpowie na zadawane pytanie. Święty nie załamał się podczas męczeństwa, nie wyparł się wiary. Ciało męczennika pochował kapłan św. Justyn. Na jego grobie cesarz Konstantyn Wielki wystawił bazylikę. Powstało wiele świątyń poświęconych św. Wawrzyńcowi, w samym Rzymie było ich kilkanaście. W najbliższej okolicy wezwanie to noszą świątynie w Sochaczewie, Białyninie, Pacynie i Kutnie.

Św. Wawrzyniec jest patronem bibliotekarzy, kucharzy, piekarzy, uczniów, studentów, ubogich, bibliotek, administratorów, straży pożarnych i wszystkich zawodów, które są bezpośrednio związane z ogniem. Wizerunek świętego znajduje się w herbach kilku miast i gmin w Polsce m.in. Wojnicz, Sępólno Krajeńskie, Karczmiska, Luzino. W ikonografii św. Wawrzyńca przedstawia się go w stroju diakona (dalmatyce) z kratą, na której był męczony. Występują też wizerunki świętego z Ewangelią i Krzyżem lub jako rozdającego jałmużnę ubogim (z sakiewką), z palmą męczeństwa (67). Występują również przedstawienia świętego w tzw. geście uduchowienia z prawą ręką na sercu. W kościele kocierzewskim znajduje się obraz ołtarz z obrazem przedstawiającym św. Wawrzyńca. Na przełomie XVII i XVIII wieku obraz został ozdobiony srebrną wybijaną kratą, koroną w formie promieni oraz srebrną palmą w ręku świętego. Ponadto wizerunek patrona (właśnie w geście uduchowienia) widnieje na jednym ze świeczników z majoliki nieborowskiej, ufundowanych świątyni w XIX w. (68) Wspomnieć należy również, iż w kościele w Boczkach znajduje się ludowy feretron z postacią św. Wawrzyńca (69).

Sięgnięcie do ikonograficznego wizerunku św. Wawrzyńca nie oznacza jednak, że tylko parafia kocierzewska zostaje uwzględniona w omawianym projekcie. Już sama barwa pola wskazuje, że obszar dzisiejszej gminy stanowił dobra kościoła. Ponadto w przedstawionym projekcie w pełni świadomie uwypuklona została w godle rola arcybiskupów gnieźnieńskich. Należy w tym miejscu przeanalizować element herbu, którym są dwie lilie srebrne. Stanowią one ?uszczerbienie? godła kapituły gnieźnieńskiej. Herb kapituły przedstawia w polu błękitnym trzy lilie srebrne. Układ ich był różny: występowały w układzie 2,1 lub 1,2 (70). Kasper Niesiecki pisał “Herb jej, są trzy Lilie, na kształt Gozdawy, tak ułożone, że dwie pojedynkowe są na wierzchu, trzecia pod niemi (?) inszą symetrią lilie [na nagrobku prymasa Karnkowskiego], bo jedne z nich na wierzchu, dwie spodem” (71). Barwy herbu odnajdujemy w “Klejnotach” Długosza –  “tria lilia alba in campo celestino” (72). Różnie interpretowana jest symbolika lilii w herbie kapituły ? mają one symbolizować liczne kontakty kościoła archidiecezjalnego z Andegawnami lub też są znakiem królewskim nadanym katedrze na znak związków z królami Polski (73). Wprowadzone w herbie lilie nawiązuje do obszarów gminy, które przynależały do tzw. Księstwa Łowickiego. Jak wspomnieliśmy symbolika lilii dotyczy herbu kapituły gnieźnieńskiej. Do jej zadań, obok działalności liturgicznej, należały sprawy administracyjne. Administrator kapituły nadzorował działalność gospodarczą w dobrach arcybiskupich (74).

Ponadto srebrna lilia jest symbolem Najświętszej Marii Panny, która może być przedstawiana jako wyobrażenie naturalnego kwiatu lub stylizowanej lilii tzw. heraldycznej (75). Symbolika dwóch lilii wiąże się więc z wezwaniem kościoła – matki dla dwóch pozostałych parafii na obszarze gminy, nawiązuje do kolegiaty NMP w Łowiczu. To zarówno parafia św. Wojciecha w Kompinie jak i św. Rocha w Boczkach powstały z wyłączenia części wiosek z macierzystej parafii kolegiackiej w Łowiczu. Ponadto symbolika lilii będzie również spójna z herbami innych gmin wchodzących w skład powiatu łowickiego: Domaniewic, Łyszkowic i Nieborowa.

Wizerunek Herbu Gminy Kocierzew Południowy stworzony został w oparciu o przedstawioną powyżej symbolikę. Taki wzór herbu pełnił będzie ważne funkcje w społeczeństwie, będzie znakiem, z którym będą się identyfikować mieszkańcy i zarazem znakiem uświadamiającym ich bogatą historię. Obecny on będzie, na co dzień choćby w postaci widniejącej na urzędowych pieczęciach sygnujących pisma wychodzące z Urzędu Gminy, na fladze czy też na tablicach samorządowych jednostek podległych gminie.

Uchwała o Znakach Gminy Kocierzew  wprowadza wzór herbu w czterech postaciach graficznych. Wzór z użyciem srebra i złota ukazuje herb zestawiony zarówno z barw jak i metali heraldycznych. W wersji barwnej metal srebro został zastąpiony barwą białą, złoto barwą żółtą – ta forma herbu może mieć zastosowanie np. w druku. Wzór barwny został umieszczony centralnie na Tablicy Samorządowej Gminy Kocierzew Południowy oraz Fladze Gminy Kocierzew Poludniowy. Również pozostałe załączniki ukazują wizerunek Herbu Gminy, który znajduje szerokie zastosowanie. Wzór rysunkowy Herbu Gminy to najczęściej spotykany, a zarazem najbardziej czytelny wzór. Herb taki został umieszczony pośrodku Urzędowych Pieczęci Gminy. W ten sposób następuje w konstrukcji uchwały powiązanie Herbu Gminy Kocierzew Południowy z innymi Znakami Gminy.

Uchwała wprowadza wzory trzech Urzędowych Pieczęci Gminy Kocierzew Południowy – okrągłych pieczęci o średnicy 36 milimetrów, z umieszczonym pośrodku herbem. Na otokach pieczęci znajdują się napisy odpowiadające nazwom jednostek organizacyjnych gminy uprawnionych do ich używania.

W uchwale zamieszczono również wzory trzech wersji graficznych Flagi Gminy Kocierzew Południowy. Płat flagi o proporcjach szerokości do długości jak 5:8 podzielony na trzy pasy błękitny, biały, błękitny. Pasy błękitne o proporcjach 1:6 szerokości flagi, biały 2:3 szerokości flagi. Centralnie na płacie herb gminy o proporcjach wysokości tarczy do szerokości flagi jak 1:2?. Barwy flagi nawiązują do barw herbu: lilii i pola tarczy. Załączony został również wzór flagi szrafowany (z kodem barw), który może być wykorzystywany w formach plastycznych bez użycia barw np. w metaloplastyce, poszczególne tynktury zostały zastąpione szrafurą.

Należy również zwrócić uwagę na zapis uchwały o ochronie prawnej Znaków Gminy Kocierzew Południowy. Ochroną tą zostaje objęty nie tylko herb, ale również jego ideogramy oraz wszelkie formy wykorzystujące wzór herbu na urzędowych pieczęciach gminy i tablicach samorządowych. Rozpowszechnianie Znaków Gminy zostało zastrzeżone, aby zapobiec ich fałszywemu i niezgodnemu z wzorcami wykorzystaniu. W tym celu dla właściwego wykorzystania oraz stosowania symboli samorządowych dołączony został dokument “Ogólne zasady używania Znaków Gminy Kocierzew Południowy”. Jest to zbiór podstawowych zasad i okoliczności używania znaków gminy. Dokument ten zawiera instrukcje o stosowaniu herbu, flagi, pieczęci urzędowych i tablicy samorządowej gminy. Dodatkowo poszerzony został o zasady eksponowania flag Rzeczypospolitej Polskiej oraz Unii Europejskiej.

W uzupełnieniu dokumentacji zawarte zostały również wzorce wykorzystywania herbu na kopertach i papierach urzędowych oraz biletach wizytowych, tak by znak pełnił swoją reprezentacyjną funkcję.

Przyjęcie przez Radę Gminy Kocierzew Południowy uchwały o Znakach Gminy Kocierzew jest ważnym elementem w promocji Gminy. W dalszej perspektywie warto rozważyć wprowadzenie innych Znaków Samorządowych Gminy Kocierzew: Sztandaru, Insygniów Wójta i Przewodniczącego Rady Gminy oraz Pieczęci “Wielkiej” Okolicznościowej. Znaki te uświetniłyby gminę, wzmacniały poczucie wspólnoty lokalnej oraz służyły celom promocyjnym.

oprac. mgr Zdzisław Kryściak
grudzień 2005 r.

(1) Ustawa o odznakach i mundurach z 21.12.1978 r., “Dziennik Ustaw”, 1978, nr 31, poz. 130.
(2)  Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa z 30.12.1998 r., “Dziennik Ustaw”, 1998, nr 162, poz. 1126, art. 5-6.
(3) Ustawa o samorządzie gminnym z 8.03.1990 r., “Dziennik Ustaw”, 1990, nr 16, poz. 95, art. 18.
(4) Rozporządzenie Rady Ministrów z 27.07.1999 r., w sprawie Komisji Heraldycznej, “Dziennik Ustaw”, 1999, nr 70, poz. 779.
(5) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 20.01.2000 r. w sprawie powołania Komisji Heraldycznej, (Dziennik Ustaw z 2000 r., nr 6, poz. 83).
(6) W. Drelicharz, Wnioski I Krakowskiego Kolokwium Heraldycznego w sprawie symboliki samorządowej III Rzeczypospolitej, [w:] Współczesna heraldyka samorządowa i jej problemy, pod red. W. Drelicharza, Z. Piecha, Kraków 2000, s. 235-240, Idem, Wnioski I Krakowskiego Kolokwium Heraldycznego, “Biuletyn Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, 2000, nr 20, s. 39-43.
(7) Problematykę  współczesnej heraldyki samorządowej (terytorialnej) podejmowały m.in. oddziały PTHer w Krakowie i Lublinie. Zob. W. Drelicharz, Z. Piech, Dawne i nowe herby Małopolski, Kraków 2004; Idem, Heraldyka samorządowa, “Dziennik Polski”, nr 236, 1999, s. 43,52; H. Seroka, Podstawy rozwoju heraldyki samorządowej III Rzeczypospolitej, ?Biuletyn Polskiego Towarzystwa Heraldycznego?, 1998, nr 18, s. 11-13; Idem, O problemach współczesnej heraldyki samorządowej, [w:] Polskie tradycje samorządowe a heraldyka, pod red. P. Dymela, Lublin 1992, s.127-136 .
(8) H. Seroka, Podstawy…, s.13.
(9) M. Wojtylak, 150 lat powiatu łowickiego, cz. 1, “Łowicz”, 1999, nr 3/1, s.12-13.
(10) Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego [dalej SGKP], t. III, Warszawa 1882, s. 577; J. Warężak, Słownik historyczno-geograficzny Księstwa Łowickiego [dalej SHGKŁow], cz. II, z.1, Antony-Maurzyce, Wrocław 1961, s. 132.
(11) M. Wojtylak, 150 lat…, cz. 2, “Łowicz”, 1999, nr 4/1, s.18-20.
(12) Nowy Kodeks Dyplomatyczny Mazowsza [dalej NKDM],  cz. II, Dokumenty z lat 1248-1355, wyd. I. Sułkowska-Kuraś, St. Kuraś, Wrocław 1989, nr 269.
(13) NKDM, cz. III, Dokumenty z lat 1356-1381, wyd. I Sułkowska-Kuraś, St. Kuraś, Warszawa 2000, nr 31.
(14) NKDM, cz. III, nr 61.
(15) NKDM, cz. III, nr 62.
(16) Jana Łaskiego arcybiskupa gnieźnieńskiego Liber beneficiorum archioecesis Gnesnensis [dalej LB], wyd. J. Łukawski, J. Korytkowski, T. II, Gniezno 1881, s.260-2
(17) Źródła dziejowe. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, T. V, Mazowsze, wyd. A. Pawiński, Warszawa 1892, s.206.
(18) NKDM, cz. III, nr 31.
(19) NKDM, cz. III, nr 36.
(20) NKDM, cz. III, nr 61,62.
(21) LB, T. II, s. 262.
(22) Źródła…, s. 205.
(23) NKDM. cz. III, nr 38.
(24) NKDM, cz. III, nr 184.
(25) Źródła…, s. 205.
(26) NKDM, cz. III, nr 46.
(27) NKDM, cz. III, nr 97.
(28) LB, T. II, 263.
(29) Źródła…, s.205.
(30) SHGKŁow, cz. II, z. 1, s. 96.
(31) NKDM, cz. III, nr 61.
(32) NKDM, cz. III, nr 62.
(33) Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski [dalej KDW], cz. V, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1908, nr 388.
(34) LB, T. II, s. 261.
(35) Źródła…, s. 206.
(36) LB, T. II, s. 245.
(37) LB, T. II, s. 245; SHGKŁow, cz. II, z. 2, s. 77.
(38) NKDM, cz. III, nr 97.
(39) LB, T. II, s. 263, 512.
(40) Źródła…, s. 205.
(41) KDW, cz. III, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1881, nr 606.
(42) SHGKŁow, cz.II, z. 1, s.131; S. Hain, Wincenty Kot Prymas Polski 1436-1448, Poznań 1948, s. 70-71.
(43) NKDM, cz. III, nr 31.
(44) SHGKŁow, cz. II, z. 1, s. 154.
(45) NKDM, cz. III, nr 31.
(46) J. Warężak, Osadnictwo kasztelanii łowickiej (1136-1847), cz. I, Łódź 1952, s. 164.
(47) J. Tomala, 700,750,800 lat istnienia wsi Lipnice, Warszawa 2003, s. 9.
(48) Zbiór ważniejszych dokumentów natury kościelnej archidiecezji gnieźnieńskiej do lat 1818/1821, cz. III, Ośrodek Łowicz, oprac. St. Librowski, “Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, T. 35, Lublin 1977, nr 5.
(49) S. Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984, s. 149.
(50) Kocierzew w powiecie noworadomskim, gminie Gosławice nad rzeką Widawką, zob. SGKP, T. IV, Warszawa 1983, s. 228.
(51) U. Wójcik, Nazwy miejscowe dawnego województwa rawskiego, Warszawa-Kraków 2001, s. 76.
(52) Z. Skiełczyński, Dawny Kocierzew, Kocierzew 1995, s. 2.
(53) Zbiór…, nr 23.
(54) Zbiór…, nr 9; Sumariusz wpisów kopiariusza Kapituły Kolegiackiej w Łowiczu z przełomu XVIII i XIX wieku, oprac. St. Librowski, “Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, T. 34,  Lublin 1977, nr 21.
(55) Z. Skiełczynski, Historia parafii Kocierzew do połowy XIX w., WAW, LXVIII,1986, nr6-8, s. 206; idem, Dawny…, s. 3; T. Żabka, Rozwój sieci parafialnej na obszarze obecnej diecezji łowickiej do II poł. XVI w., “Roczniki Łowickie”, T. I., 2003,  s. 76.
(56) Z. Skiełczyński, Dawny…, s. 7; Katalog zabytków sztuki w Polsce [dalej KZS], T. II, Województwo Łódzkie, pod red. J.Z. Łozińskiego, Powiat Łowicki, oprac. S. Kozakiewicz, J.A. Miłobędzki, Warszawa 1954, s. 123.
(57) NKDM, cz. II, nr 268.
(58) Zbiór…, nr 6; J. Wieteska, Parafia Kompina, Niepokalanów 1948, s. 80; S. Hain, op. cit., s. 23-24.
(59) J. Wieteska, op. cit., s. 105.
(60) J. Wieteska, op. cit., s. 98 i n.; KZS, T. II, s. 124.
(61) T. Żabka, op. cit., s. 98.
(62) KZS, T. II, s. 115;W. Tarczyński, Łowicz. Wiadomości historyczne, Łowicz 1899, s. 75.
(63) W 1771 r. Marcelli Bacciarelli otrzymał polskie szlachectwo, do włoskiego herbu Bacciarellich dołączono połowę Orła Bialego.
(64) A. Bacciarelli, Dwór Bacciarellich w Osieku koło Łowicza, “Mazowieckie Studia Humanistyczne” (dalej MSH), nr 1, 1995, s. 122, 132.
(65) Ibidem, s. 123-4.
(66) J. Wegner, Akt urodzenia Józefa Chełmońskiego, “Życie Łowickie”, 1932, nr 29, s. 1; idem, Józef Chełmoński, Warszawa 1958, s.6; idem, Józef Chełmoński a Ziemia Łowicka, “Ziemia”, 1936, nr XXVI, M. Masłowski, Malarski żywot Józefa Chełmońskiego, Warszawa 1965, s. 10-11.
(67) P. Skarga, Żywoty świętych starego i nowego zakonu, T. II, Petersburg 1862, s. 145-47; K. Gołębiowski, Poznaj swojego patrona, T. 2, Warszawa 1996, s. 320.
(68) S. Skiełczyński, Dawny…, s.3; W. Warchałowski, Nieznane wyroby majolikowe fundacji ks. Anzelma Grzesiewicza dla kościoła parafialnego w Kocierzewie, MSH, nr 1, 1996, s. 169.
(69) KZS, T. II, s. 115.
(70) M. Adamczewski, Heraldyka miast wielkopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2000, s. 107.
(71) K. Niesiecki, op. cit., T. I, s. 26; Podobny układ lilii wystąpił również w herbarzu Kamyna, zob.  P. Dymmel, Herby kapituł w Klejnotach Jana Długosza, [w:] Polska heraldyka kościelna, pod red. K. Skupieńskiego i A. Weissa, Warszawa 2004, s. 116.
(72) J. Długosz, Banderia Prutenorum tudzież Insygnia seu clenodia Regni Poloniae, wyd. J. Muczkowski, Kraków 1851, s. 46; P. Dymmel, op. cit., s. 105, M. Adamczewski, Heraldyka miast wielkopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2000, s. 103.
(73) P. Hudyma, Herbarz katedry gnieźnieńskiej, Gniezno 2004, s. 34.
(74) A. Radzimiński, Rola gnieźnieńskiej kapituły metropolitarnej w Kościele, państwie i społeczeństwie w okresie średniowiecza, [w:]  1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Gniezno 2000, s. 165, 177.
(75) W. Strzyżewski, Treści symboliczne herbów miejskich na Śląsku, Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim do końca XVIII wieku, Zielona Góra 1999,s. 137; P. Dudziński, Alfabet heraldyczny, Warszawa 1997, s. 117.